سازمان خصوصی سازی

در صدمين سال زندگي با نفت، خصوصي‌سازي دامن دولتي‌ترين بخش اقتصادي كشور را گرفته و در 100ساله‌دوم بايد چهره‌ ديگري از اين صنعت را تجربه كنيم.

هرچند خصوصي‌سازي به تاكيد همه كارشناسان و دست‌اندركاران اقتصادي روندي مثبت است و بدون خصوصي‌سازي‌ سود‌آورترين بخش اقتصاد ايران، نمي‌توان به تحقق آمال‌‌ و آرزوي هميشگي توسعه اقتصادي و رفاه عمومي در كشوري كه مهد‌ نفت در خاورميانه است اميد داشت، ولي اين روند اگر بدون كارشناسي و برنامه مدون و دقيقي اجرا شود نمي‌توان اميدوار بود كه مشكلات اقتصاد ايران حل شود. براي اطلاع از این‌كه روند اجراي سياست‌هاي خصوصي‌سازي در بخش نفت با وجود گذشت حدود 2 سال پس از ابلاغ سیاست‌های اصل44 چگونه بوده و چه سرنوشتی را طی می‌کند، با علی کاردر از کارکنان با سابقه صنعت نفت که اكنون مسئول ستاد اصل44 در شرکت ملی نفت است، به گفت‌وگو نشسته‌ايم.

وی معتقد است، مخالف خصوصی‌سازی بوده و به همین دلیل خود را به دلیل تجربه پيشين در بستن راه‌های خصوصی‌سازي صنعت نفت، بهترین شخص برای رفع موانع تحقق اين امر می‌داند. اين گفت‌وگو را مي‌خوانيد.

روند خصوصي‌سازي در صنعت نفت در حال حاضر در چه مرحله‌اي است؟

در بخش نفت 4 شركت اصلي داريم. شركت ملي پالايش‌ و پخش، شركت ملي پتروشيمي، شركت ملي گاز و شركت ملي نفت. شركت مادرتخصصي شركت نفت خصوصي نمي‌شود و بخش بالا‌دستي نفت نيز دولتي مي‌ماند. در شركت‌ملي نفت بخش‌هاي خدماتي واگذار مي‌شود كه در زنجيره ارزش‌افزوده توليد نقش دارند. مثل شركت حفاري شمال، شركت ملي حفاري، پترو‌پارس، پترو‌ايران، خدمات هلي‌كوپتر ايران، شركت خدمات رفاهي جنوب و ماشين‌آلات و تسهيلات جنوب و كالاي نفت تهران و برخي ديگر كه در فعاليت‌هاي پايين‌دستي هستند.

طرح جامعي تهيه‌شده كه همه بخش‌هاي مختلف شركت نفت از توليد تا فروش را مشخص كرده است. همچنين معين شده كه كدام شركت‌ها در شركت نفت قابل واگذاري است و كدام قابل واگذاري نيست.

تا حال در بخش نفت حدود 92 شركت مصوبه دولت را براي واگذاري دارد.

اين شركت‌ها كي واگذار مي‌شوند؟

 حدود يك سال است كه 5 شركت براي واگذاري آماده و معرفي شده‌اند. حفاري شمال، پترو‌پارس، پترو‌ايران، خدمات هلي‌كوپتر ايران و تجهيزات جنوب. اين شركت‌ها با قراردادهاي محكم و قابل‌قبول كه سود‌آوري آنان را تامين كند، به همراه تجهيزات لازم، براي واگذاري آماده شده است. ما قصد نداشتيم كه تنها يك نام و يا كاغذ به فروش برسانيم. براي حفاري شمال 3 تا 4 دكل حفاري تامين شده و يك دكل نيز در شمال درياي مازندران فعال شده كه در تركمنستان در حال كار است. اين موجب شده تا شركت‌ها از شرايط مطلوبي براي فروش برخوردار شوند.

آيا امسال اين شركت‌ها واگذار مي‌شوند؟

ما همه شرايط آماده‌سازي‌ را انجام داده‌ايم و منتظر‌هستيم كه سازمان خصوصي‌سازي در اين زمينه اقدام كند. سازمان هلي‌كوپتري نفت، پترو‌پارس و پترو‌ايران قرار است به‌صورت مزايده عرضه شود. پس از انتشار آگهي، عرضه آغاز مي‌شود. بايد قيمت‌ها مشخص و مناقصه برگزار شود. برخي نيز بايد در بورس عرضه شود كه بايد شرايط بازار آماده باشد و سازمان خصوصي‌سازي در اين مورد اقدام كند. اين كار با كشف قيمت با عرضه 5درصد سهام آغاز مي‌شود مانند ديگر شركت‌هايي كه در بورس پذيرفته شده‌اند. براين اساس قرار است كه حفاري شمال تا مردادماه عرضه شود.

با اين شرايط در نفت پيشرفتي براي خصوصي‌سازي اتفاق نيفتاده است؟

در شركت نفت نه ولي در بخش پالايش و پخش پيشرفت خوب بوده است. قراردادهاي مطمئني براي تامين مواداوليه و در‌واقع نفت خام از سوي شركت‌ملي پالايش و ‌پخش با‌آنان بسته شده و شرايط واگذاري‌ها به‌خوبي آماده شده است. در پتروشيمي‌ها نيز پيشرفت خوب بوده است و دليل آن اين بوده كه اين شركت‌ها تجربه‌هاي خصوصي در كشور داشته‌اند. تفاوت اين است كه با توجه به اهميت نقش شركت‌هاي پتروشيمي در بازار‌هاي بين‌المللي و نقش صادراتي آنان اين شركت‌ها قرار‌شده‌است به‌صورت هلدينگ‌هاي منطقه‌اي واگذار شوند.

در‌واقع پيشنهاد واگذاري كل پتروشيمي به‌صورت يك شركت، به واگذاري به‌صورت شركت‌هاي با چرخه توليد كامل تبديل شده كه پيشنهاد آن در سازمان خصوصي‌سازي است. در بورس نظر موافق است ولي سازمان خصوصي‌سازي تاكيد كرده بايد مسئله بررسي شود. در بخش گاز هم مشكل قيمت‌گذاري وجود‌دارد و به‌نظر مي‌رسد كه با توجه به مسئله تعرفه‌ها گاز در مرحله آخر خصوصي‌سازي شود. در واقع اگر شركت مخابرات خصوصي شود با توجه به تشابهي كه بين آنان است راه خصوصي‌سازي بخش گاز گشوده مي‌شود.

آيا كند حركت نمي‌كنيد؟

ما علاقه‌منديم كه سرعت بدهيم ولي طبق قانون تعيين شده كه تا سال 92 اين روند عملي شود. طبق قانون جديد كه قرار است ابلاغ شود اين فرصت داده شده تا بازار فرصت و امكان جذب سهام‌شركت‌هاي نفتي به‌وجود آيد. در حال حاضر كل حجم معاملات بورس حدود 60 ميليارد دلار است در‌حالي‌كه ارزش كل شركت‌هاي قابل واگذاري نفت معادل اين رقم است كه اين نياز به برنامه‌ريزي براي ايجاد شرايط خصوصي‌سازي‌ دارد.

در اقتصاد ما تا زماني‌كه بخش نفت آزاد‌سازي نشود اقتصاد رونق نمي‌گيرد. در واقع دولت كل ظرفيت اقتصاد كشور را در اختيار دارد و تا زماني‌كه بهره‌وري حداكثري در اين بخش حاكم نشود اقتصاد فعال نمي‌شود.

ما در 100‌سالگي نفت هستيم و در‌اين مدت صنعت نفت در همه دوره‌هاي تاريخ كشور دولتي بوده است. اين تغيير لازم است ولي ساده نيست. نياز به كار اقتصادي و فرهنگ‌سازي‌ دارد. ما پس از 100سال نخستين پالايشگاه كشور را داريم خصوصي مي‌كنيم كه اين سابقه تاريخي در ايران ندارد و بايد اين در تاريخ كشور ثبت شود كه پس از 100سال يك پالايشگاه خصوصي شده‌است.

در صنعت نفت همه تلاش مي‌كردند كه سهم دولت را حفظ كنند. من در دوران مهندس ميرحسين‌موسوي خود از كساني بودم كه تلاش‌مي‌كردم منافع دولت حفظ شود و خصوصي‌سازي‌ در صنعت نفت انجام نشود،  ولي امروز باورم اين است كه بدون خصوصي‌سازي‌ توسعه در صنعت نفت عملي نمي‌شود. به‌دليل سابقه گذشته بسياري مرا امروز مخالف خصوصي‌سازي‌‌ قلمداد ‌مي‌كنند ولي من به‌دليل سابقه خود به‌خوبي به راهكار‌هاي رفع موانع خصوصي‌سازي‌ واقف هستم.

براي خصوصي‌سازي مطالعات خارجي و مشاوران عملي و تخصصي هم اخذ شده است؟

بله مطالعاتي در دانشگاه‌هاي داخلي و شركت‌هاي پيمانكار‌خارجي در اين زمينه انجام شده است. مطالعات در مورد ارزيابي و ارزشيابي شركت‌ها و حتي مطالعات در مورد طرح‌هايي كه در شركت نفت براي اجرا ارائه شده بود مانند طرح بهره مالكانه انجام شد. همه اين‌كارهاي مطالعاتي براي سالم‌سازي‌ روند خصوصي‌سازي‌ لازم است و بايد شفاف و روشن مطالعات عميقي انجام شود. ما ارزيابي مطالعات مقايسه‌اي با شركت نفت پتروناس مالزي و شركت استات اويل نفت نروژ و پترو‌براس برزيل انجام داديم و اين اطلاعات مكتوب است. ما در مورد اعمال بهره مالكانه در صنعت مطالعات دقيق و روشني انجام داديم كه مشاور خارجي در آن زمان آن را 100‌درصد تاييد كرده بود. در شركت نفت تلاش‌ كارشناسي دقيقي در زمينه شفاف‌سازي در صنعت نفت انجام شده است.

آيا در سازمان خصوصي‌سازي مطالعاتي انجام شده است ؟

من طرح مكتوب مطالعاتي تاكنون نديده‌ام.

شما واقف هستيد كه خصوصي‌سازي‌ در شركت‌هاي نفتي بدون داشتن سهم توليد كامل نيست. بايد شركت‌هايي كه در ايران خصوصي‌سازي‌ مي‌شود سهمي در توليد داشته باشند‌ آيا در اين زمينه برنامه‌اي داريد؟

 با خصوصي‌سازي بخش‌هاي پايين دستي، خودبه‌خود مسائل كمي در بخش نفت سبك‌تر مي‌شود. البته بايد اين به نحوي باشد كه بيشترين بهره‌برداري از مخزن با بيشترين توليد انجام شود و دولت و متخصصان دولتي براين امر نظارت كامل داشته باشند كه خسارتي به منابع نفتي و مخازن وارد نشود. در‌واقع بايد شرايط خصوصي‌سازي‌ فراهم و به تدريج حركت شود.