سـرمایـه گـذاری برای تـولید
یکشنبه - 22 تیر 1404
EN

 نتایج ارزیابی عملکرد شرکت های واگذار شده قبل از سال 1392

1. مقدمه

بدون شک تضمین کننده موفقیت فرآیند خصوصی سازی و دستیابی به اهداف عالی آن؛ ‌طراحی، ‌تدوین و اجرای یک سیستم هدفمند و کامل نظارتی و ارزیابی عملکرد است، تا با بهره‌گیری از این سیستم بتوان نقاط مثبت اجرای این برنامه را تقویت و عارضه‌ها و نکات منفی آن را به حداقل رساند. بر این اساس، سازمان خصوصی سازی از سال 1387 تاکنون هر ساله با استفاده از مدل­های متعارف علمی اقدام به ارزیابی عملکرد شرکت­‌های واگذار شده به بخش­های غیردولتی نموده است. در سال 1396 نیز این سازمان از طریق برون سپاری و ارجاع کار به دو نهاد پژوهشی و کاملاً مستقل از ساختار دولت، اقدام به ارزیابی عملکرد بیش از 90 شرکت واگذار شده کرده است. شرکت‌های ارزیابی شده عملاً شرکت‌هایی هستند که تمام یا بخشی از سهام آنها واگذار شده و به واسطه این واگذاری کنترل این شرکت‌ها به بخش غیردولتی منتقل گردیده است؛ ضمنا حداقل 3 دوره مالی از واگذاری آنها گذشته است. در این گزارش، بصورت مختصر مدل ارزیابی مورد استفاده در سال مذکور، مراحل اصلی طرح تحقیق، نتایج حاصل از ارزیابی و شرکت‌های منتخب و برتر از منظر شاخصهای مدل ارائه می‌شود.

2. مدل ارزیابی عملکرد شرکت‏‌های واگذار شده

مدل ارزیابی عملکرد شرکت‌های واگذار شده به شرح زیر بوده است:

 

معیار

شاخص

نماد

حداکثر

امتیاز

پیش بینی وضعیت

نحوه محاسبه

سودآوری

میزان سود سالانه

NP

7

B<A

سود خالص به قیمت ثابت

بازده دارایی‌ها

ROA

3

B<A

سود خالص نسبت به مجموع دارایی‌ها

بازده حقوق صاحبان سهام

ROE

3

B<A

سود خالص نسبت به حقوق صاحبان سهام

بازده فروش

ROS

3

B<A

سود خالص نسبت به فروش

حاشیه سود عملیاتی

OPS

2

B<A

سود عملیاتی نسبت به فروش

کارایی عملیاتی

NIE

2

B<A

سود خالص نسبت به تعداد کارکنان

جمع

20

 

 

نسبت‌های بدهی

بدهی به دارایی

DOA

3

B>A

بدهی کل نسبت به دارایی کل

بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام

DOE

2

B>A

بدهی بلندمدت نسبت به حقوق صاحبان سهام

جمع

5

 

 

تسهیلات

میزان جذب تسهیلات جدید

NL

6

B<A

-

سهم تسهیلات از بدهی

LOD

2

B>A

مانده تسهیلات نسبت به کل بدهی

سهم هزینه مالی از بدهی

FOD

2

B>A

هزینه مالی نسبت به کل بدهی

جمع

10

 

 

بهره‌وری

بهره‏وری کل

TP

8

B<A

نسبت ارزش افزوده به کل داده با کسر مصارف واسطه

بهره‏وری نیروی کار

LP

5

B<A

نسبت ارزش افزوده به هزینه کل نیروی کار

بهره‏وری سرمایه

KP

5

B<A

نسبت ارزش افزوده به هزینه استفاده از سرمایه

بهره‏وری انرژی

EP

3

B<A

نسبت ارزش افزوده به هزینه انرژی مصرف شده

بهره‏وری مواد اولیه

RP

3

B<A

نسبت ارزش افزوده به هزینه مواد اولیه

جمع

24

 

 

اشتغال

اشتغال

EMP

10

B<A

تعداد کل کارکنان

حفظ اشتغال

EMPS

5

--

حفظ تعداد کارکنان نسبت به زمان واگذاری

جمع

15

 

 

سرمایه

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی

COK

7

B<A

ارزش حقیقی افزایش سرمایه از محل آورده نقدی

سرمایه

NOK

3

B<A

ارزش حقیقی سرمایه ثبت شده

جمع

10

 

 

توسعه

ارزش کل دارایی‌ها

TA

2

B<A

ارزش حقیقی کل دارایی‏ها

فروش کل

TS

2

B<A

فروش کل حقیقی

ثبت برند

BRAND

2

B<A

ثبت برند

هزینه تحقیق و توسعه

R&D

2

B<A

هزینه تحقیق و توسعه حقیقی

هزینه بازاریابی و تبلیغات

M&A

2

B<A

هزینه بازاریابی و تبلیغات حقیقی

ارزش صادرات

EXP

3

B<A

ارزش صادرات حقیقی

مالیات پرداختی

TAX

3

B<A

مالیات پرداختی حقیقی

جمع

16

 

 

جمع کل امتیازات

100

 

در مدل مورد استفاده تمام متغیرهای مطلق با شاخص قیمت مناسب به متغیرهای حقیقی تبدیل شدند. به منظور امتیازدهی هر شاخص باید وضعیت مطلوب مشخص گردد بدین منظور (B<A) به معنی مطلوب بدون رشد متغیر مربوطه در دوره بعد[1] از واگذاری نسبت به دوره قبل[2] از واگذاری است و (B>A)  عکس حالت فوق است.

شاخص میزان جذب تسهیلات جدید در گروه تسهیلات، از تفاوت مجموع وام­‌های اخذ شده شرکت با بازپرداخت وا­م­های قبلی در صورت جریان وجوه نقد هر سال مالی شرکت‏‌ها به دست آمده است. ارزش افزوده استفاده شده در محاسبه شاخص‌‏های بهره­وری از تفاضل ارزش کل ستانده هر سال شرکت با ارزش مصارف واسطه مورد استفاده در تولید آن ستانده به دست آمده است و همچنین در محاسبه بهره­وری نیروی کار و بهره­وری سرمایه از هزینه نیروی کار و هزینه سرمایه سالانه که از صورت­‌های مالی استخراج شده است استفاده شده است.

افزایش تعداد کارکنان شرکت به معنی کسب امتیاز بیشتر در دوره بعد از واگذاری نسبت به قبل از آن است شاخص حفظ سطح اشتغال با توجه به الزامی که از طرف سازمان خصوصی­ سازی در جایگاه دستگاه متولی واگذاری به مدیریت جدید شرکت واگذار شده مبنی بر حفظ سطح اشتغال تا 5 سال بعد از واگذاری ایجاد می­شود، در کنار شاخص تعداد کارکنان مورد استفاده قرار گرفته است. در معیار سرمایه با توجه به وجود انواع مختلف افزایش سرمایه شرکت‏‌ها و اهمیت بیشتر افزایش سرمایه از محل آورده نقدی در شرکت واگذار شده، دو شاخص مورد استفاده قرار گرفته است.

پس از تبیین مدل توسط گروه محقق، مراحل اصلی مطالعه به شرح زیر در دستور کار قرار گرفت:

  • گردآوری اطلاعات مربوط به شرکت‌های واگذار شده
  • بررسی تغییر یا عدم تغییر در وضعیت شرکت‌های­ واگذار شده
  • تجزیه و تحلیل و بررسی تطبیقی عملکرد شرکت­‌های واگذار به تفکیک صنعت
  • مقایسه تطبیقی شرکت‌های واگذار شده در هر صنعت با شرکتهای شاهد دولتی و خصوصی فعال در همان صنعت
  • بررسی و تجزیه و تحلیل مناسب پیرامون نتایج موفق و ناموفق حاصل از واگذاری شرکت‌های منتخب با انجام مصاحبه‌­های عمیق میدانی با مدیران و کارکنان آنها و همچنین مصاحبه با صاحبنظران و متخصصان آن صنعت.

 

3.  نتایج کلی ارزیابی عملکرد شرکت‌های واگذار شده

در خصوص نتایج کلی حاصل از اجرای مدل ارزیابی عملکرد، ذکر این نکته ضروری است که اغلب شرکت‌های مورد بررسی، در سالهای قبل از سال 1390 واگذار شده‌اند، لذا در سال‌های پس از واگذاری، شرایط و مشکلات عدیده ناشی از رکود، تشدید تحریم‌ها، وضعیت نامساعد فضای کسب و کار و بازار سرمایه، تورم و .... را تجربه کرده‌اند که به عنوان متغیرهای خارجی مؤثر بر عملکرد شرکت‌ها، اثرات منفی بر عملکرد آنها داشته‌اند؛ لیکن در این ارزیابی، چنین اثراتی لحاظ نشده و بالطبع چنانچه این اثرات در نظر گرفته می‌شد قطعاً عملکرد پس از واگذاری این شرکتها با رشد مناسب‌تری نسبت به دوره قبل از واگذاری مواجه می‌گردید.

 

نتایج کلی حاصل از اجرای مدل ارزیابی عملکرد برای 92 شرکت مورد بررسی، برای دوره سه سال قبل از واگذاری و همه سال‌های پس از واگذاری از نظر امتیازات کسب شده برای معیارهای مدل، به شرح زیر می‌باشد.

  • 55 درصد شرکتهای مورد بررسی رشد امتیاز معیار«سودآوری» را تجربه نموده و امتیاز کل شرکت‌ها در این معیار بعد از واگذاری 12 درصد افزایش داشته است.
  • 50 درصد شرکت‌ها از نظر امتیاز معیار «تسهیلات» رشد داشته‌اند.
  • 55 درصد شرکت‌ها در سالهای بعد از واگذاری در امتیاز معیار «بهره‌وری» رشد مثبت داشته‌اند و امتیاز تمامی شرکت‌های مورد بررسی در این معیار 8 درصد رشد داشته است.
  • امتیاز معیار «سرمایه» 52 درصد شرکت‌ها افزایش یافته است.
  • 53 درصد شرکت‌های مورد بررسی در امتیاز معیار «توسعه فعالیت» ارتقاء وضعیت داشته‌اند و امتیاز این معیار برای همه شرکتهای مورد بررسی 4 درصد رشد کرده است.
  • امتیاز شاخص «بهره‌وری کل» 60 درصد از شرکتهای مورد ارزیابی افزایش داشته است. همچنین در مجموع امتیازات این شاخص برای شرکتها، 15 درصد افزایش مشاهده می‌شود.
  • 64 درصد شرکت‌ها توانسته‌اند شاخص «فروش کل» خود را افزایش دهند و در 4 درصد از شرکت‌ها کاهشی در این شاخص ملاحظه نمی شود. مجموع امتیاز این شاخص پس از واگذاری برای شرکت‌ها، شاهد رشد 26 درصدی بوده است.
  • امتیاز شاخص «سهم هزینه مالی» از بدهی در 57 درصد شرکت‌ها افزایش داشته و یا کاهش نیافته است.
  • 61 درصد از شرکتها از لحاظ امتیاز شاخص «سهم تسهیلات از بدهی» رشد داشته و یا تغییری از این لحاظ نسبت به قبل از واگذاری نداشته‌اند.
  • امتیاز شاخص «جذب تسهیلات جدید» در 64 درصد از شرکت‌ها بهبود یافته و یا کاهش نداشته است.
  • امتیاز شاخص «سرمایه» 86 درصد از شرکتها بعد از واگذاری افزایش یافته و یا کاهش نیافته است. همچنین مجموع امتیاز این شاخص برای شرکت‌های مورد بررسی 37 درصد رشد را نشان می‌دهد.
  •  53 درصد از شرکت‌ها از لحاظ شاخص «بدهی بلندمدت به حقوق صاحبان سهام» رشد امتیاز داشته‌اند.
  • 58 درصد از شرکت‌ها امتیاز شاخص «بهره‌وری انرژی» خود را بهبود داده و 5 درصد تغییری در این شاخص نداشته‌اند.
  • امتیاز شاخص «ارزش صادرات» در 91 درصد از شرکت‌ها افزایش یافته و یا حداقل کاهش نداشته است. همچنین مجموع امتیاز این شاخص در  شرکت‌های مورد بررسی 79 درصد افزایش داشته است.
  • 57 درصد از شرکت‌ها، امتیاز شاخص«بهره‌وری سرمایه» خود را بهبود داده‌اند و مجموع امتیاز شرکت‌ها در این شاخص، پس از واگذاری، 17 درصد رشد داشته است.
  • امتیاز شاخص «هزینه بازاریابی و تبلیغات» در 75 درصد از شرکتها بعد از واگذاری افزایش یافته و یا کاهش نیافته است.
  • امتیاز شاخص «بهره‌وری نیروی کار» در 54 درصد از شرکت‌ها رشد مثبت داشته است. همچنین مجموع امتیاز این شاخص برای کل شرکت‌ها  پس از واگذاری شاهد رشد 6 درصدی بوده است.
  • 59 درصد از شرکت‌ها بعد از واگذاری امتیاز «کارایی سود» خود را افزایش داده‌اند و مجموع امتیاز این شرکت‌ها در شاخص مذکور، 15 درصد رشد داشته است.
  • امتیاز شاخص «افزایش سرمایه از محل آورده نقدی»  در 53 درصد از شرکت‌ها افزایش داشته و یا کاهش نداشته است.

 

 

  • امتیاز شاخص «سود خالص» 58 درصد شرکت‌ها پس از خصوصی سازی رشد داشته است و رشد 22 درصدی در امتیازات این شاخص برای کلیه شرکت‌های مورد ارزیابی قابل مشاهده است.
  • امتیاز شاخص «بازده دارایی‌های» 54 درصد شرکتها رشد یافته است. رشد بازده دارایی‌ها ناشی از فروش دارایی غیر مولد و استفاده بهینه از داراییهای موجود شرکت‌ها بوده است که منجر به افزایش 10 درصدی در مجموع امتیازات این شاخص شده است.
  • 59 درصد از شرکتها با اعمال سیاست‌های مدیریتی امتیاز شاخص«بازده حقوق صاحبان سهام» خود را افزایش داده‌اند. در 2 درصد از شرکت‌ها این بازده نسبت به قبل از واگذاری کاهش نداشته است. همچنین مجموع امتیازات این شاخص برای  کل شرکت‌ها پس از واگذاری  12 درصد رشد داشته است.
  • امتیاز شاخص«حاشیه سود خالص» در 51 درصد شرکتها افزایش داشته و 1 درصد از شرکت‌ها تغییری از این لحاظ نداشته‌اند. همچنین رشد 4 درصدی امتیاز این شاخص برای شرکت‌های مورد بررسی قابل مشاهده است.
  • امتیاز شاخص «ارزش کل دارایی‌ها» در 66 درصد شرکت‌ها افزایش و در 2 درصد شرکت‌ها تغییر نداشته است. 51 درصد افزایش در امتیاز ارزش کل دارایی‌ها برای شرکت‌های مورد بررسی قابل تأمل است.
  • امتیاز شاخص «مالیات پرداختی» در 61 درصد از شرکت‌ها افزایش داشته و یا کاهش نیافته است.
  • 87 درصد از شرکت‌ها امتیاز شاخص «هزینه تحقیق و توسعه» خود را افزایش داده‌اند و یا حداقل کاهشی در این هزینه نداده‌اند.

علاوه بر موارد فوق، نتایج حاصله نشان دهنده بهبود بسیاری از شاخص‌های عملکردی برای مجموع شرکت‌های مورد بررسی، از جمله میزان فروش، سود، مالیات پرداختی و ... می‌باشد؛ که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌گردد.

  • میانگین سالانه متغیر "سود عملیاتی"مجموع  شرکتهای مورد ارزیابی، از 35،193 میلیارد ریال در سال‌های قبل از واگذاری به 67،650 میلیارد ریال در سال‌های بعد از واگذاری افزایش یافته است. بدین ترتیب این متغیر به میزان 23/92 درصد برای مجموع شرکت‌های مورد بررسی رشد داشته است.
  • میانگین سالانه متغیر "سود خالص" مجموع شرکت‌های ارزیابی شده، از 18،064 میلیارد ریال برای سالهای قبل از واگذاری با بیش از 72 درصد رشد به 31،156 میلیارد ریال برای سالهای پس از واگذاری افزایش یافته است.
  •  مجموع شرکت‌های ارزیابی شده در سالهای قبل از واگذاری به طور میانگین 186،362 میلیارد ریال فروش داشته‌اند که این رقم با بیش از 109 درصد رشد در سال‌های بعد از واگذاری به 389،758 میلیارد ریال رسیده است.
  • میانگین سالانه متغیر "مجموع دارایی‌ها" برای کلیه شرکت‌های مورد ارزیابی از 356،164 میلیارد ریال در دوره قبل از واگذاری به  679،805 میلیارد ریال در دوره بعد از واگذاری افزایش یافته است که نشان دهنده رشد بیش از 90 درصدی می‌باشد.
  • میانگین سالانه متغیر "حقوق صاحبان سهام" کلیه شرکت‌های ارزیابی شده در دوره قبل از واگذاری، 170،093 میلیارد ریال بوده که این میزان برای سال‌های پس از واگذاری با بیش از 58 درصد رشد به 270،058 میلیارد ریال افزایش یافته است.
  • میانگین سالانه متغیر "افزایش سرمایه از محل آورده نقدی" مجموع شرکت‌ها از 580 میلیارد ریال در سالهای قبل از واگذاری به 1،062 میلیارد ریال در سالهای بعد از واگذاری افزایش داشته است؛ که نشان دهنده رشد 83 درصدی می‌باشد.
  • میانگین سالانه متغیر " مالیات پرداختی"  مجموع شرکتهای مورد ارزیابی  در سالهای قبل از واگذاری 6،569 میلیارد ریال بوده است که با افزایش 40 درصدی در سالهای بعد از واگذاری به 9،334 میلیارد ریال ارتقاء یافته است.

 

در ادامه وضعیت عملکردی شرکتهای ارزیابی شده، از منظر برخی از معیارهای مدل در قالب نمودار ارائه شده است. 

4.  معرفی شرکت‌های برتر و منتخب واگذار شده از نظر شاخص‌های عملکردی مدل

در کنار اجرای مدل ارزیابی عملکرد مورد نظر برای تعداد 92 شرکت واگذار شده به بخش غیر دولتی، سازمان خصوصی‌سازی به منظور تشویق و حمایت از شرکت‌های برتر از نظر معیارها و شاخص های عملکردی، اقدام به رتبه‌بندی شرکت‌های مورد بررسی از نظر معیارها و شاخص‌های مدل مذکور نموده است. طبق رتبه‌بندی صورت پذیرفته، شرکتهای برتر و منتخب از نظر کل معیارها و همچنین دو معیار اشتغال و بهره‌وری (به عنوان مهمترین معیارهای مد نظر این سازمان)، که شایسته تقدیر در همایش ملی ارزیابی عملکرد خصوصی‌سازی در اجرای سیاست‌های کلی اصل (44) قانون اساسی شناخته شده‌اند، به شرح جدول زیر است.

 

ردیف

نوع رتبه

نام شرکت

معیار تعیین رتبه

1

برتر

پتروشیمی تبریز

کل معیارهای مدل

2

سیمان زابل

اشتغال

3

پخش سراسری کالای کالبر

(سردخانه زراعی عاجکو سابق)

بهره وری

4

منتخب

مهندسین مشاور زایند آب

کل معیارهای مدل

5

پتروشیمی رازی

6

سیمان هگمتان (سهامی عام)

اشتغال

7

پتروشیمی پردیس

8

تولیدپمپهای بزرگ و توربین آبی (پتکو)

بهره وری

9

نیر پارس

 

 



[1] After

[2]  Before

تاریخ آخرین بروزرسانی: 1402/10/03 - 14:51:53
تنظیمات قالب